Rabu, 13 Mei 2009

Urbanizasaun - Okupasaun Ilegal rai no Hela fatin



Dili ohin loron hateka tun sae mosu uma iha fatin-fatin ida ne mak dezemvolvimentu fisiku nebe ita hotu hare no real teb-tebes. Sikun barak iha dili laran hari uma besik estrada ninin, esperiensa no dada lia ho ema nebe hari uma sira no ema nebe sosa rai sira ne karik ita husu rai ne sosa husi se no serifikadu ka lae? kuaje 95% hatan dehan rai ne sosa husi ema nebe uluk okupa depois de Timor Independensia. Ho ida ne bele hatene katak rai no uma sira hanesan ne sein dokumentus legal para atu prova iha lei nia justifikasaun.

Problema ne laos deit ema ida nian deit maibe sai ona problema nasional pior liu mak iha Kapita Dili nebe hateke ba hanesan akar ka ai abut nebe dolar ba naruk bebeik ita lahatene to’o iha nebe maka atu para. Hau nia analisa katak kleur ka sedu problematik ida ne sei fo impaktu sosial ba kapital ninian estabilidade.

Diak liu ba pesoal nebe iha interesante atu sosa rai ka uma iha Dili laran tengki fihir nebe maka iha dokumentu legal hanesan sertifikadu rai nian ka ba uma indentidade legal nain ba uma nian. Ubranizasaun halo mosu uma iha fatin-fatin, tuir matenek nain sira nebe hakerek iha sira nian livru temi katak “cidade sempre sai dominante ba ema atu buka moris” ema hakarak buka maris ka fila liman iha cidade ida tamba fiar katak so iha sidade maka ema bele fasil atu hetan osan. Basea ba idea hanesan ne’e hau mos konkorda katak buat sira neba los karik? Tamba iha ita nian rai so iha Dili deit maka ema faan kangko ida bele hotu lalais liu duke iha fatin sira seluk, so iha Dili maka ema halo projeitu barak tan ne maka ema hotu husik knua mai buka servisu iha Dili. Atu redus Urbanizasaun loas fasil maibe ida ne persija tempu, Maibe hau fiar iha tempu badak sei labele resolve pelemenus tinan 20 tan maka Dili foin la sai fatin favoritismu ba ema atu buka servisu no hela ba.